Xanımlar üçün

Endometrial xərçəngi uşaqlıq yolunda yaranan xərçəng növüdür. Uşaqlıq içi boş, armud şəklinə bənzəyən çanaq orqanıdır və döl burada inkişaf edir.

Endometrium xərçəngi uşaqlığın endometrial astarından ibarət hüceyrə qatında əmələ gəlir. Endometrium xərçəngi bəzən də uşaqlıq xərçəngi adlanır. Uterusda digər xərçəng növləri, o cümlədən uterus sarkoması əmələ gələ bilər, lakin onlar endometrial xərçəngdən fərqli olaraqçox daha az rast gəlinir.
Tez-tez anormal vajinal qanaxmaya səbəb olduğu üçün endometrium xərçəngi erkən mərhələdə aşkar edilir. Endometrium xərçəngi erkən aşkar edilərsə, uterusu cərrahi yolla çıxararaq endometrium xərçəngini müalicə etmək olar.

Simptomları
Endometrial xərçəngin əlamətləri və simptomları aşağıdakılardır:
• Menopozdan sonra vaginal qanaxma
• Menstruasiyalar arası qanaxma
• Çanaq aağrısı

Səbəbləri
Həkimlər endometrium xərçənginə nəyin səbəb olduğunu hələ də bilmirlər.Ancaq məlumdur ki,bu uterusun selikli qişası olan endometriumdakı DNT hüceyrələrində dəyişikliklər(mutasiyalar) olduğu zaman baş verir.

Mutasiya normal, sağlam hüceyrələri anormal hüceyrələrə çevirir. Sağlam hüceyrələr müəyyən bir sürətlə böyüyür və çoxalır, nəticədə bir zaman sonra ölür. Anormal hüceyrələr nəzarətsiz şəkildə böyüyür və çoxalır ,müəyyən bir zamandan sonra isə ölmürlər. Yığılan anormal hüceyrələr kütlə (şiş) əmələ gətirir. Xərçəng hüceyrələri yaxınlıqdakı toxumaları işĞal edir və ilkin şişdən ayrılaraq bədənin başqa yerlərinə yayılır.

Risk faktorları
Endometrial xərşəngin riskini artıracaq faktorlar aşağıdakılardır:
• Bədəndə qadın hormonlarının balansında dəyişikliklər. Yumurtalıqlar iki əsas qadın hormonu ifraz edir- estrogen və progesteron. Bu hormonların balansındakı düzənsizliklər endometriumda dəyişikliklərə səbəb olur. Bədəninizdə progesteron səviyyəsini deyil, estrogen miqdarını artıran bir xəstəlik və ya vəziyyət varsa, endometrium xərçəngi riskinizi artıra bilər. Nümunələrə polikistik yumurtalıq sindromu, piylənmə və diabetdə baş verə biləcək qeyri-müntəzəm yumurtlama daxildir. Menopozdan sonra progesteron olmayan, estrogendən ibarət olan hormonların qəbulu endometrium xərçəngi riskini artırır.
Estrogen ifraz edən və nadir görülən yumurtalıq şişi də endometrium xərçəngi riskini artıra bilər.
• Menstruasiya müddətinin çox olması. Menstruasiyanın erkən yaşda - 12 yaşından əvvəl başlaması və ya menopozun gec başlaması endometrial xərçəng riskini artırır. Nə qədər çox menstruasiya keçirmisinizsə, endometriumunuz estrogenə daha çox məruz qalır.
• Heç vaxt hamilə olmamaq. Əgər siz heç vaxt hamilə olmamısınızsa, ən azı bir dəfə hamiləlik keçirmiş biri ilə müqayisədə endometrium xərçəngi riskiniz daha yüksəkdir.
• Yaşlılıq. Yaşlandıqca endometrium xərçəngi riski artır. Endometrium xərçəngi ən çox menopozdan sonra baş verir.
• Artıq çəki. Piylənmə endometrial xərçəng riskini artırır. Bu, bədəndəki artıq yağların bədəninizin hormon balansını dəyişdirməsi səbəbindən baş verə bilər.
• Döş xərçəngi üçün hormon terapiyası. Döş xərçəngi üçün hormon terapiyası dərmanı olan tamoksifen qəbul etmək endometrium xərçənginin inkişaf riskini artıra bilər. Tamoksifen qəbul edirsinizsə, ilk öncə həkiminizlə məsləhətləşin. Əksər insanlar üçün tamoksifenin faydaları endometrial xərçəngin kiçik riskindən üstündür.
• İrsi kolon xərçəngi sindromu. İrsi qeyri-polipozis kolorektal xərçəng kimi də tanınan Linç sindromu kolon xərçəngi və endometrial xərçəng də daxil olmaqla digər xərçənglərin riskini artıran bir sindromdur. Linç sindromu valideynlərdən uşaqlara keçən genetik mutasiyasalar nəticəsində yaranır. Əgər ailə üzvünə Linç sindromu diaqnozu qoyulubsa, genetik sindrom riskinizi həkiminizlə danışın. Əgər sizə Lynch sindromu diaqnozu qoyulubsa, həkiminizdən hansı xərçəng skrininq testlərindən keçməli olduğunuzu soruşun.

Qarşısını almaq üçün tədbirlər
Endometrium xərçəngi riskinizi azaltmaq üçün aşağıdakıları edə bilərsiniz:
• Menopozdan sonra hormon terapiyasının riskləri barədə həkiminizlə danışın. Menopozun simptomlarına nəzarət etmək üçün hormon əvəzedici terapiya haqqında düşünürsünüzsə, risklər və faydalar barədə həkiminizlə danışın. Əgər histerektomiya keçirməmişsinizsə, menopozdan sonra estrogenin dəyişdirilməsi endometrial xərçəng riskinizi artıra bilər. Estrogen və progestin kombinasiyasının qəbulu bu riski azalda bilər. Hormon terapiyası başqa risklər daşıyır, ona görə də faydaları və riskləri barəsində həkiminizlə məsləhətləşin.
• Doğuşa nəzarət həbləri qəbul etmək. Ən azı bir il oral kontraseptivlərdən istifadə endometrial xərçəng riskini azalda bilər. Oral kontraseptivləri qəbul etməyi dayandırdıqdan sonra bir neçə il müddətində risklərin azalması davam edə bilər. Oral kontraseptivlərin yan təsirləri var, buna görə də faydaları və riskləri həkiminizlə məsləhətləşin.
• Sağlam çəkiyə nəzarət edin. Piylənmə endometrial xərçəng riskini artırır, buna görə də sağlam çəkiyə nəzarət etmək lazımndır. Arıqlamaq lazımdırsa, fiziki fəaliyyətinizi artırın və hər gün qəbul etdiyiniz kalorilərin sayını azaldın.